11 ağustos da resmi nikahım kıyıldı, 27 ağustosta da düğünüm vardı. O gün damat traşı olmak için berbere gittim. Herkes bilir ki yapılan iş aynı olmasına rağmen damat traşının ücreti daha fazladır. Bende fazla para vermek istemiyordum. Berber kılık kıyafetimden şüphelendi tabi, “damat traşı mı abi? Diye sordu. Bende “ben zaten evliyim” dedim. Berberin zihninde şu oluştu “hee evliyse, demek ki damat traşı değil” ben yalan söyledim mi? Hayır, ama berberin muradına ermesini engelledim. Yani aslında konuyla alakalı doğru olan bir şeyi söyleyerek onu yanılttım. Peki, Acaba siz kaç kere bu şekilde kandırıldınız?
Hepimiz zaman zaman yalan veya doğru söyleme ikileminde kalmışızdır. Bu ikilemde kalan her insan yalan söylemekten ziyade doğruları söylemeye daha meyillidir. Lakin hangi doğru? Çoğu zaman doğrunun tamamını değil de bir kısmını söyler, kelime oyunu yapar, eş anlamlı veya zıt anlamlı kelime kullanır veya yalan söylemesini gerektirecek veya gizlemek istediği yeri atlar hiç söylemez.
Mesela anne oğluna “nerden geliyorsun?” Diye sorar. Oğlu der ki “bugün etüt vardı ya anne”, annenin kafasında istemsiz şu canlanır “haa doğru ya etüt vardı, demek ki oğlum da etüde gitmiş ordan geliyor.” Yalansız yanıltma. Halbuki bu tarz bir sorunun cevabı okuldan, kafeden, parktan, yüzme dersinden, Kerim lerden gibi bir şey olmalıydı. Çocuk dersaneden geliyorum yalanını söylemek yerine, etüt vardı ya doğrusunu söylemeyi tercih etti.
Mesela annesi üniversite öğrencisi kızına, “kızım alkol alıyor musun?” diye sorar. Anne soruyu şimdiki zaman çekim ekleriyle sorduğu için, kızı da şimdiki zaman fiil çekimiyle cevap verir. “Anne alkol almıyorum.” Ne zaman? Şimdi. Kız yalan söylemedi çünkü şu an alkol almıyor ama annesini yanlış yönlendirerek durumdan sıyrıldı.
Gördüğünüz gibi içgüdüsel olarak yalandan önce doğruyu söylemeye meyilliyiz ama hangi doğruyu? Evet, Seçtiğimiz kelimeler, kelimelere yüklediğimiz manalar, konuştuğumuz dildeki düşünme tarzımız çok önemlidir. .
Ben askerliğimi askeri okulda öğretmen olarak yaptım. Bir seminer sonrası Fransızca öğretmeni bir yarbay, İngilizce öğretmeni bir üsteğmen birde ben bir generale arza gittik. Askeri okullardaki dil öğretimi ile ilgili bilgilendirme yaptık ve Tuğgeneral YDS notlarımızı sordu. Yarbay dediki doksan beş, üsteğmen dediki doksan dört, bende doksan altı dedim. Tuğgeneral hepimize aferin dedi. Odadan çıktık, yarbay dedi ki, “oğlum senin Yds 80 li bir şey değil miydi?”. Bende evet komutanım dedim. E dedi niye yalan söyledin. Yalan söylemedim ki komutanım, doksan altı dedim ben, yani doksanın altında, seksen iki doksanın altında değil mi ? yarbay şok tabi. Napim 82.5 deseydim general laf söyleyecekti belki, bende laf cambazlığı yapmak zorunda kaldım.
Peki kandırılma ihtimalini ortadan kaldırmak için ne yapıcaz, neye odaklanıp, nerelere bakıcaz? Birinin bizi yanıltmasını, bizi kandırmasını nasıl engellicez? Kısaca karşımızdakinin yalan söylediğini nasıl anlıcaz? Cevaplar Hakiminden polisine, savcısından istihbarat görevlisine, jandarmasından avukatına, doktorundan öğretmenine, çiftçisinden öğrencisine veya alışveriş yapan birinden, seçimlerde oy kullanana kadar, haa birde generale, herkese hitap eden bu kursta. Çıraklıktan uzmanlığa yalan avcılığı. Külahıma anlat. Hadi başlayalım!
